De eerste foto van een zwart gat

Zwarte gaten zijn gebieden in het heelal waar de zwaartekracht zo sterk is, dat er niets uit kan ontsnappen, zelfs geen licht. Krijg dat maar eens op de foto. De Duitse sterrenkundige Heino Falcke is al dertig jaar gefascineerd door zwarte gaten. Hier in Nijmegen is hij initiatiefnemer van het black hole cam-project. Goed je te zien, hoe staat het leven? Druk, heel druk. Maar je bent in Nederland. Ja, dat is toeval. We zijn heel veel onderweg op dit moment. Conferenties, metingen, dat soort dingen. Maar ook voor waarnemingen met de black hole cam? Ook voor waarnemingen ja. We hebben geprobeerd voor het eerst een foto van een zwart gat te maken. Er zijn twee grote zwarte gaten waar we naar kijken. Want je weet nooit welke het beste plaatje zal opleveren. EEN is 25.000 lichtjaar verwijderd. Die ander is 50 miljoen lichtjaar verwijderd. In 2017 hebben we de eerste metingen gedaan met heel veel telescopen over de hele wereld verspreid. En we zijn nu bezig om die gegevens te analyseren en de eerste foto echt te maken. Dit is 'm dan, de eerste foto die ooit is gemaakt van een zwart gat...omgeven door een ring van afgebogen licht. Op deze foto kijken we 50 miljoen jaar terug in de tijd. Dat begint ergens op te lijken. Dit is jullie vluchtleidingscentrum. Ja, zou je kunnen zeggen, onder meer. En die mysterieuze zwarte gaten, waar zelfs geen licht uit kan ontsnappen hebben gek genoeg veel te maken met de oerknal, met de geboorte van het heelal. Je kan natuurlijk niet in een zwart gat kijken want daar komt het licht nooit meer terug. Dus dat is eigenlijk een ultieme grens. Je kan kijken tot aan de rand en dan houdt het op. Is dat een beetje als terug kijken naar de oerknal? De oerknal is het begin van de ruimtetijd. De zwarte gaten zijn eigenlijk het einde van de ruimtetijd...waar tijd lijkt op te houden en eigenlijk alles verdwijnt. Uit de oerknal komt alles voort, in de zwarte gaten verdwijnt alles. Een beetje lijkt het op de dood. In die zin heeft het ook misschien 'n beetje 'n metaforische betekenis. Een beetje het einde van het leven van het heelal, van ruimte en tijd. En er is iets wat bestaat en waar je geen onderzoek naar kan doen. Je kan daarin geen metingen doen. We weten dat het bestaat, deze plek van een zwart gat bestaat...maar je weet niet wat daarin gebeurt. Als we meer begrijpen van zwarte gaten begrijpen we straks misschien ook meer van die oerknal, bijna 14 miljard jaar geleden. Het gaat om dezelfde natuurkunde, dezelfde formules. Maar wel een hele mooie manier om in de geschiedenis van het heelal te kunnen terugkijken. Ja, absoluut. Je kan natuurlijk... Dat is een groot voordeel, de geschiedenis hier op aarde kennen we alleen door boeken te bestuderen. Maar in de sterrenkunde kunnen we echt terugkijken in de tijd, we kunnen de eerste fase zien. En dat is een heel bijzondere uitzondering. Dat zou je hier ook soms willen doen: hoe was het in het Romeinse Rijk? Maar dat kan niet. Maar in het heelal kan het wel. En hier kun je zien wat er gebeurt met die telescopen. Maar het is een hele onderneming, een zwart gat op de foto zetten. Er was een wereldwijd netwerk van grote radiotelescopen voor nodig. In Spanje, Mexico, LNT, Hawai. APEX in Chili. Allemaal op hetzelfde moment. Op hetzelfde moment en ze moeten precies dezelfde gegevens waarnemen. En je kan hier zien op de plattegrond waar die zijn. Daar zie je de verdeling van de telescopen. Hier heb je chili, dan in Mexico. In Arizona, Hawai. De Zuidpool. En eigenlijk werken die 8 telescopen dan samen als EEN supertelescoop. Daarmee krijg je een telescoop zo groot als de aarde. Je doet waarnemingen op de hoogste frequenties, je krijgt het scherpste beeld dat je kan maken met een oplossingsvermogen van een mosterdzaadje in New York dat je vanuit Nijmegen kan zien. Zo scherp kan je kijken. Maar wat zie je dan? En dan hoop je voor de eerste keer een zwart gat echt te kunnen zien. Je probeert het gat te zien in een zwart gat. Tot nu toe is het alleen maar theorie, is het een abstract iets. Wij denken dat daar licht verdwijnt maar we hebben het nooit gezien.