Honderdduizenden Nederlanders lopen rond met een onbehandelde reukstoornis. Dit komt omdat zij nooit gediagnosticeerd worden. In een uitzending die geheel in het teken staat van geur, brengt het NTR-wetenschapsprogramma Focus de impact en schaal van reukstoornissen in beeld.

Kirsten Jaarsma, voorzitter van patiëntenvereniging Reuksmaakstoornis, verloor plots haar reukzin na een val op haar hoofd.

"Ik mis de geur van mijn man, mijn kinderen, ik ruik niet of ik naar zweet stink, maar ook niet of ik het gas aan heb laten staan."

Hoewel de impact van reukverlies groot is op veiligheid en welzijn, moest Kirsten meer dan vier jaar wachten op een diagnose. De basistest om een reukstoornis aan te tonen, de zogenaamde reuktest, wordt namelijk niet standaard uitgevoerd, zoals dat wel gebeurt met een oogtest of oortest.

Onbehandelde reukstoornis
Dick Kooper, één van de weinige KNO-artsen gespecialiseerd in de reukzin, constateert dat mensen hierdoor vaak zonder de nodige behandeling blijven. "Het probleem is veel groter dan wij met zijn allen denken," zegt Kooper. Hij noemt reukverlies als belangrijke oorzaak voor ondervoeding bij ouderen. Reukvermogen slijt door ouderdom en daarmee valt ook de smaak weg, waardoor mensen minder gaan eten of niet meer proeven wanneer het eten bedorven is.

Meer depressieve klachten bij reukverlies
Ook wordt de sociale impact volgens Kooper onderschat.

"Het aantal depressieve klachten bij reukverlies is bewezen meer dan bij mensen met gehoor- of zichtverlies."

Bij de meeste KNO-artsen is dit niet bekend. Op de vraag hoeveel tijd er in zijn KNO-opleiding was voor reukstoornissen, antwoordt Kooper: "Eén tot twee uur op vijf jaar."

Visgeursyndroom
Focus brengt de impact van geur verder in beeld met Cris die lijdt aan de zeldzame stofwisselingsziekte Trimethylaminurie, beter bekend als het visgeursyndroom. Voor het eerst doet een patiënt met deze aandoening openlijk haar verhaal op televisie. Door een genetische afwijking kan Cris sommige voedingsstoffen niet afbreken. Deze verlaten haar lichaam als onaangename geuren.

"Het zijn meestal hele vieze geuren: mest, sigarettenlucht, afvalbak, poepgeur, dus dat is niet prettig."

De aandoening trekt een zware wissel op haar leven. Cris beschrijft hoe zij regelmatig bespoten wordt met parfum wanneer zij reist met de trein, of hoe mensen hun hand voor hun mond houden wanneer zij langsloopt.

Jaren wachten op medische hulp
Hoewel Cris een compleet ander geurprobleem heeft dan Kirsten, is er één opvallende overeenkomst. Ook zij moest jaren wachten op medische hulp. Als reden hiervoor halen wetenschapper aan dat we het belang van geur en de reukzin jarenlang onterecht hebben onderschat. Maar volgens geuronderzoeker Jasper de Groot "kunnen we sommige dingen zelfs beter ruiken dan honden dat kunnen."

Mede uit zijn onderzoek blijkt dat mensen angstzweet, gelukszweet, geslacht, seksuele opwinding en ziekte onbewust bij de ander kunnen ruiken. Focus-presentatrice Elisabeth van Nimwegen staaft deze kracht van ons reukvermogen met een zweetexperiment en constateert dat de neus meer respect verdient.

Focus: Als je stinkt en niets meer ruikt zie je op woensdagavond 19 september 2018 op NPO 2 om 20:45 uur en daarna op NPO Start.

Ga voor meer informatie over dit onderwerp naar NPO Focus.