De bijna tien uur durende documentaire Shoah (1985) van regisseur Claude Lanzmann wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste film over de Holocaust. Het maken van deze film was een emotionele uitputtingsslag en ontnam Lanzmann bijna de wil tot verder leven. Dat is één van de onthullingen in de documentaire Claude Lanzmann: Terugblik op Shoah van regisseur Adam Benzine waarin hij Lanzmann portretteert en indringend met hem spreekt over het maken van zijn meesterwerk.

Lanzmann draaide meer dan 200 uur beeldmateriaal in veertien verschillende landen. Het kostte hem twaalf jaar om de film te draaien en monteren. Na voltooiing van de film ging hij door een lange rouwperiode.  "Ik heb de film vormgegeven, maar de film heeft mij ook gevormd".

Het is de verdienste van regisseur Adam Benzine dat hij de 90-jarige Claude Lanzmann aan de praat kreeg want het is met zichtbare tegenzin dat hij vertelt over het maakproces. "Shoah was een film over de doden. De gaskamer was het onderwerp," aldus Lanzmann. Hij maakte de documentaire zonder één enkel archiefbeeld. De vele aangrijpende getuigenissen van overlevenden in Shoah maken ook nu nog grote indruk. Het zijn geen herinneringen die worden opgehaald: Lanzmann dwong zijn hoofdpersonen om hun gruwelijke ervaringen in de kampen te herbeleven: "Zij zijn de woordvoerders van de doden."

Op zijn beurt legt Benzine Lanzmann op de pijnbank, als hij hem laat vertellen over de interviews die hij draaide met kampbeulen en oud-SS-officiers. Aan de hand van niet eerder vertoonde beelden reconstrueert Benzine het interview van Lanzmann met SS-officier Heinz Schubert, gedraaid met een verborgen camera. Lanzmann wordt betrapt en zodanig in elkaar geslagen dat hij een maand in het ziekenhuis ligt.

‘Claude Lanzmann: Terugblik op Shoah’ is vertoond op vele filmfestivals waaronder het IDFA en kreeg in 2016 een Oscar-nominatie voor Beste documentaire.


Uitzending:     donderdag 28 april 2016 om 22.55 uur op NPO 2

In vervolg op Claude Lanzmann: Terugblik op Shoah zal Shoah in twee delen worden uitgezonden door de VPRO, op vrijdag 29 en zaterdag 30 april, om 23.25 uur op NPO2.

Regie: Adam Benzine
Producent: Jet Black Iris America LLC
Originele titel: Claude Lanzmann: Spectres of the Shoah