Vandaag vroegen we Selma Özçelik, de researcher van De Neven van Eus, naar haar ervaringen tijdens haar zoektocht naar de familie van Özcan Akyol!

Waar begon je zoektocht? Wat was de eerste stap op zoek naar de familie van Eus?
Eerst zocht ik de ouders van Eus op in Deventer, in de hoop dat ze mij konden helpen. Ze gaven me een lijst van telefoonnummers die ze hadden, maar bellen ging aanvankelijk nogal moeizaam. Nummers die niet werkten of mensen die niet wilden meewerken. In totaal ben ik 6 keer op en neer naar Deventer geweest. Ook om verslag te doen en te laten weten wie ik had gesproken. Ik vond het belangrijk dat zijn ouders betrokken waren. Het is tenslotte ook hun familie.

Geen makkelijke zoektocht, of wel?
Nee. Het vinden van familieleden heeft veel energie gekost en was soms best frustrerend. Eus kent de meesten niet, maar de meeste familieleden kennen Eus ook niet. Dus ze konden mij vaak niet plaatsen als ik contact met ze opnam. Ik heb een Nederlands accent als ik Turks spreek, dus ze hoorden dat ik uit het buitenland kom. Aanvankelijk dachten ze allemaal dat ik een oplichter was. Dat was grappig. Gelukkig kennen ze de ouders van Eus wel en zo ontstond er uiteindelijk vertrouwen.

Heeft Eus echt meer dan 300 neven en nichten?
Jazeker! Ik heb eerst geprobeerd een stamboom te maken. De ouders van Eus komen beide uit een groot gezin. Aan de familie die ik aan de lijn had vroeg ik hoeveel broers en zussen ze hadden en hoe ze zich tot Eus verhielden. Dat was best grappig, vooral omdat zij soms ook niet wisten hoe het precies zat. Bovendien waren er ook huwelijken tussen neven en nichten gesloten, kortom een warboel. Op een bepaald moment werd het haast een dagtaak om het goed bij te houden, het waren er zoveel! Toen heb ik het stamboomidee maar losgelaten.

Hoe ging dat verder met de familie? Je ging toen naar Turkije?
Aan de telefoon wilden of durfden mensen bijna niet te praten, dus toen ben ik op de bonnefooi kriskras door Turkije gaan reizen. Ik heb familieleden bezocht uit alle lagen van de samenleving. Het was interessant om te zien hoe de familie in de loop der tijd zo uitgewaaierd was. De familieleden bleken erg behulpzaam en open, zo vond ik steeds meer neven en nichten. Ook creëerden we als snel een band. Alleen, de band die ze met mij hadden moesten ze later ook met Eus creëren. Gelukkig ging dat heel goed. Dat zie je ook terug in de documentaire.

We hebben daar mooie beelden van gezien inderdaad! Wat was jou mooiste herinnering?
Ik werd emotioneel op het moment dat Eus emotioneel werd in het dorp. Dat is herkenbaar voor mij. Ik ben net als Eus tweede generatie Turkse-Nederlander. Ik zie dan dat zo'n jongen veel dingen niet weet en nog nooit heeft gezien. Je ziet dat het hem raakt. En dat raakte mij ook. Dat je de ruïne van het huis van je ouders ziet, ouders waar je weinig mee hebt. Dat hij dan te horen krijgt dat zijn vader de beste timmerman was. Naar de buitenwereld was het waarschijnlijk een leuke man, maar geen goede vader voor Eus.

Het raakte me ook dat Eus ging zingen. Hij word regelmatig bestempeld als nep-turk. Maar in veel opzichten is Eus heel Turks. Hij weet precies hoe de gebruiken gaan. Al had hij het Nationale Kinderfeest op 23 april nog nooit meegemaakt. Dat heeft waarschijnlijk weer met zijn opvoeding te maken. Als je die kleine culturele dingen niet meekrijgt dan weet je het gewoon niet. Hij wist ook niet wat de Goud-dag was bijvoorbeeld. Terwijl dat een heel bekend fenomeen is in de Turkse gemeenschap.

Is er nog iets wat je lastig vond bij het maken van de documentaire?
Ik wist dat we veel gezeur zouden krijgen van Turkse Nederlanders over dat we geen volledig beeld zouden geven. We hebben het op de redactie vaak gehad over die balans. De familie van Eus is Alevitisch. We hebben gezegd, onze focus ligt op de familie, wij willen Turkije laten zien door hún ogen. De familie die we spraken was over het algemeen niet bepaald positief over de ontwikkelingen in Turkije. Maar dat is hun beleving en hun werkelijkheid. Die familie kan zich niet opeens soennitisch gaan voordoen. Toch?

In de uitzendingen hebben we het inhoudelijk bijna niet over het Alevitisme. We zien bijvoorbeeld niets over wat het Alevitisme inhoudt en wat de rituelen zijn. We laten het Madimak hotel zien (waar de aanslag op Alevieten in Sivas plaatsvond) omdat de familie Alevitisch is en nu eenmaal uit Sivas komt. Het Alevitisme en het Madimak drama zijn hele grote onderwerpen in de geschiedenis van Turkije. Aparte documentaires hierover zouden niet misstaan op de Nederlandse televisie.

Wat vind je van Eus?
Ik vind Eus heel fijn om mee samen te werken en een zeer getalenteerd presentator. Eus is vrij direct in zijn communicatie en dat ben ik ook. Dat werkte goed samen. Er was een vertrouwensband tussen ons. Hij vertrouwde mij ook omdat ik inmiddels zo'n goede band had met zijn familie. Dat vond hij wel leuk.

Eus voelde aan als een broertje voor mij. Hij noemde me abla (Turks voor 'zus'). Ik zei het ook tegen hem: Je bent het broertje dat ik nooit heb gehad.

Het grappige nu is dat ik nu meer weet over zijn familie dan over mijn eigen familie in Turkije!

Het was dus vooral een interessante klus...
Zeker! Als programmamaker ben ik altijd nieuwsgierig naar de drijfveren van mensen. Voor dit programma mocht ik dat in Turkije bij de familie van Eus gaan onderzoeken. Een heel leuke ervaring! Ik zou willen dat er op tv meer van dit soort programma's gemaakt werden met mensen vanuit andere stromingen. Turkije is en blijft interessant en het is boeiend om door de ogen van een Turkse Nederlander inzage te krijgen in de diversiteit van Turkije.

Selma Özçelik is freelance programmamaker en heeft jaren gewerkt als regisseur en camjo voor de KRO NCRV.

Aanstaande zondag is alweer de vierde aflevering van De Neven van Eus te zien op NPO2. Met iedere week kijkcijfers van bijna een half miljoen, is het succes van de serie niemand ontgaan. Vandaag een interview met de regisseur van De Neven van Eus, Richard den Dulk. We stelden hem een aantal vragen over Özcan Akyol en de serie.

Inmiddels zijn we 3 weken verder Richard. Nog even en het is voorbij. Hoe verliepen de opnames in Turkije eigenlijk? Ben je tevreden over wat je hebt neergezet?
Ja, ik ben zeker tevreden! Het was heel spannend in het begin. Omdat we niet wisten in hoeverre én of mensen openlijk durfden te praten voor de camera. We wisten niet wat we konden verwachten. Je bent als ploeg nogal onbekend met draaien in Turkije. Je wil niet allerlei dingen over een land beweren, maar juist laten zien hoe mensen het daar ervaren. Hoe het voelt om daar te wonen en te werken, dat was nogal moeilijk in te schatten. Maar we focusten ons vooral op de ontmoetingen van Eus met zijn familie en wilden dat vooral zo natuurlijk mogelijk laten verlopen.

Is dat gelukt? Zijn de beelden die we zien van Eus met de familie allemaal spontaan?
Zeker. We hebben de ontmoetingen nooit over hoeven te doen. Dat ging eigenlijk altijd de eerste keer al goed. We hebben de families alleen laten weten welke dag we zouden komen en verder geen tijdstip aangegeven. Soms kwamen we voordat we begonnen met de opnames wel even bij ze thuis kijken of alles in orde was voor de techniek. Maar Eus hielden we altijd achter, eenmaal aangekomen belden we aan bij de familie en dan konden we in één ruk door. Het was belangrijk dat Eus zich op zijn gemak voelde en dat hij minder het gevoel zou hebben dat we aan een tv-programma werkten maar dat hij gewoon op familiebezoek was. Daar zijn we wel in geslaagd.

Hoe heeft Eus het gedaan?
Het was best spannend in het begin, want Eus zit vaak bij talkshows maar heeft nooit een tv-programma gepresenteerd. Bij een praatprogramma als De Wereld Draait Door zijn de camera’s niet zo prominent aanwezig. Maar bij De Neven van Eus is de vraag ‘Hoe kan ik een verhaal vertellen zonder dat ik me laat afleiden door alle techniek eromheen? Hoe breng ik daarbij een persoonlijk element in een verhaal?’. Daar hebben we aan gewerkt met Eus. Zo hebben we ook een proef-item gedraaid. Maar hij heeft het hartstikke goed gedaan. Zijn ervaringen en verhalen bracht hij oprecht over. Daar ben ik ontzettend blij mee.

Hoe zou je Eus omschrijven?
Eigenzinnig. Zeer warm en vriendelijk mens. Nieuwsgierig vooral. Hij is veel socialer dan ik had gedacht. Ik was ook benieuwd naar zijn expressie, naar hoe hij zich zou uiten in de serie. Als hij bijvoorbeeld een column schrijft heeft hij de gelegenheid om er over na te denken maar hier had hij dat niet. Hier wilde ik vooral van hem zien wat hij denkt op een bepaald moment. Denk aan de scène bij de begraafplaats in de eerste aflevering. Daar brachten we in beeld dat Eus worstelde dat het hem raakte. Dat was heel gevoelig en intiem voor hem en soms zelfs ongemakkelijk, maar ik vind dat je dat als kijker best mag zien.
Het is fijn werken met Eus. Toen ik thuis was na de reis miste ik hem zelf fysiek. Je eet 3 weken lang met elkaar, je ontbijt met elkaar. Je bent de hele dag samen onderweg. Deelt ongemakkelijke momenten. Het is even afkicken als je elkaar weer moet missen. Alsof je een goede vriend die je zo ontzettend lang aan je zijde hebt gehad, moet missen.

Wat is je favoriete aflevering geworden?
Ik vind de eerste toch het mooiste! Pure romantiek, de restanten van het huis dat van zijn ouders was en waar Eus hele mooie gedachten bij heeft. Die enorme reis op dat vlakke land waar geen bomen staan omdat je zo hoog bent. Die oude mensen tussen de koeien. Die vriendelijkheid van die mensen. Het is er romantisch maar het schuurt ook. Dat je de pijn voelt van een verscheurde familie. Een dorp dat uiteen gevallen is. Waar graven liggen die nooit meer bezocht worden. Mooi en tragisch tegelijk ..

De promo in Kayseri heeft al heel veel losgemaakt...
Ik zag de reacties op Facebook inderdaad. De mensen die je ziet in de promo in Kayseri zagen ons als media. Bij de Albert Cuypmarkt heb ik ook wel eens negatieve reacties meegemaakt. Dat ze je associëren met een slecht programma of iets. Je kunt het overal meemaken, niet alleen in Kayseri maar het was hier zo massaal dat het toch wel tekenend was. De reacties van Turkse-Nederlanders daarentegen vind ik moeilijk. Ze vinden ons eenzijdig maar dit is geen journalistiek programma. We hebben nooit gezegd dat wat wij neerzetten, de enige waarheid is. We hebben gezegd dat Eus zijn familie gaat opzoeken. Zijn familie bestaat nu eenmaal uit Alevieten en de documentaire is vanuit hun beleving neergezet. Ik hoop dat mensen er op die manier open naar kunnen kijken.


Richard den Dulk heeft naast De Neven van Eus ook programma’s gemaakt als: Krabbé zoekt Picasso, National Geographic documentaires, Wijn aan Gort, Keuringsdienst van Waarde, Jules Unlimited, Koken met van Boven.